W jakie odmiany jabłoni, warto inwestować, aby trafić w potrzeby konsumentów? Duża frekwencja na targach Interpoma wskazuje na fakt, że zainteresowanie produkcją jabłek jest znaczne. Zdaniem organizatorów konferencji bardzo ważne jest dzielenie się informacjami na temat nowości w branży, innowacji, także w sferze odmian, które warto wprowadzać do uprawy. Jednocześnie starając się sprostać wymaganiom konsumentów.
W uniwersyteckich testach
Wyniki projektu realizowanego od 20 lat, w ramach którego oceniano wiele odmian jabłoni, omówił doc. Stefano Tartarini z Uniwersytetu Bolońskiego. W projekcie tym uczestniczyło wiele jednostek naukowych oraz indywidualni sadownicy. Z obserwacji i wstępnych podsumowań wynika, że w ciągu ostatnich 20 lat we Włoszech nastąpiły duże zmiany w asortymencie uprawianych odmian (w 2008 r. odmiana ‘Annurca’ stanowiła 38%, ‘Golden Delicious’ – 29%, grupa ‘Red Delicious’ – 12%, ‘Gala’ i sporty – 3%, grupa ‘Fuji’ – 3%, Pink Lady® – 1%). M imo s padku n asadzeń wciąż największą powierzchnię w 2015 r. zajmowała odmiana ‘Golden Delicious’, ale na znaczeniu zyskały też ‘Gala’ i ‘Fuji’ oraz Pink Lady®. Zmalał natomiast udział odmiany ‘Annurca’ (z 5% w 1994 r. do 2% w 2015 r.) i ‘Jonagolda’ – z 3% do 0%.
W ramach projektu w ciągu 20 lat oceniono 306 odmian – każdą przez co najmniej 3 lata (7–8 lat uprawy). W każdym roku dodawano do oceny 15 nowych odmian. Łącznie testowano co roku 20–25 odmian. 20% z nich zalecano do uprawy, a około 30% usuwano z listy, przy czym 60% odmian było jedynie zalecanych do uprawy w jednym lub dwóch rejonach kraju. Podczas badań stwierdzono, że tylko niektóre odmiany zachowują podobne walory jakościowe w zależności od regionu uprawy. Tak było np. w przypadku odmian Crimson Crisp® i Fujinon®. Wiele odmian wykazywało jednak duże zróżnicowanie w zależności od rejonu kraju, w którym zostały posadzone.
Testowanie zwykle zaczyna się od podstawowej odmiany, przy czym wraz z wprowadzaniem na rynek jej mutantów te też ujmowano w badaniach. Tak było w przypadku ‘Gali’ (początkowo oceniano sporty paskowane, potem także inne klony), ‘Red Delicious’ (od standardowych do tych o bardzo ciemnej skórce) oraz ‘Golden Delicious’ (początkowo oceniano tylko jednego mutanta, obecnie testuje się wszystkie, które mają mniejszą tendencję do ordzawiania oraz wybarwiają się nawet w niesprzyjających warunkach uprawy).
Sugerowana lista odmian przydatnych do uprawy w poszczególnych regionach Włoch jest rozpowszechniana wśród sadowników i choć badania są prowadzone dla konkretnych instytucji, także prywatnych, ich wyniki są upubliczniane. Badania takie zlecają sadownicy i grupy ich zrzeszające oraz firmy zajmujące się marketingiem i sprzedażą jabłek, np. we Włoszech (firmy z rejonu Forli–Cesena) czy w Hiszpanii (grupa handlowa Anecop).
Pogoń za nowościami
W Południowym Tyrolu wszystkie testy odmian jabłoni i gruszy są prowadzone w porozumieniu z organizacjami branżowymi – reprezentantami producentów oraz doradcami sadowniczymi. Wymieniają się oni informacjami oraz pomysłami, jakie badania powinny być prowadzone i w jakim kierunku powinny zmierzać prace hodowlane. Podczas konferencji dr Walter Guerra, reprezentujący Centrum Badań Rolnictwa i Leśnictwa w Laimburgu, informował, że odmiany jabłoni testuje od ponad 15 lat, ale dopiero w ostatnim czasie obserwuje tak duże zainteresowanie nowościami. Każdy chce bowiem w swoim sadzie mieć nowość, zainteresować odbiorców owocami o innych parametrach niż u dotychczas uprawianych odmian.
Imponująca jest liczba nowych mutacji, nowych marek, pod jakimi owoce są wprowadzane na rynek, promowane i zbywane. Tylko w ostatnim roku w internecie pojawiło się dużo informacji właśnie na temat nowych odmian, które są proponowane sadownikom do uprawy, a organizacjom handlowym do sprzedaży – jak się okazało – bez przeprowadzenia koniecznych testów i badań w poszczególnych regionach sadowniczych. Jest to dość ryzykowne, ale tak wyglądają dziś preferencje rynku: konsument szuka nowości.
Jak informował W. Guerra, jedną z nowości jest odmiana ‘Gradisca’ zbywana już pod marką Kizuri® oraz RiverBelle® reklamowana w internecie jako alternatywa dla jabłek odmian ‘Honeycrisp’ i SweeTango®. Organizacja Ifored wprowadziła w ub.r. na rynek trzy klony: R201, Y101, Y102 – różniące się nie tylko barwą skórki, lecz także wybarwieniem miąższu (czyt. nr 2/2017 „MPS SAD”). W Stanach Zjednoczonych popularnością cieszy się obecnie Juici®. Włosi i Francuzi „zachłysnęli się” sportami ‘Jonagolda’ sprzedawanymi pod marką Regal’in®. Były one mocno promowane podczas targów Macfrut 2015, zyskując spore grono amatorów.
Podsumowując sytuację upraw sadowniczych w Europie, W. Guerra zauważył, że największy areał i wolumen produkcji dotyczy obecnie odmiany ‘Gala’ i jej sportów, a także ‘Cripp’s Pink’ oraz ‘Golden Delicious’ i jego klonów. W przypadku wymienionych odmian zainteresowanie klonami przewyższa to odmianami wyjściowymi. W 2015 r. 10% powierzchni sadów jabłoniowych w Europie stanowiły odmiany klubowe. Na rynku jest około 30 odmian klubowych, które nadal czekają na swoją szansę, aby zaistnieć i zdobyć popularność.Jest to dużo więcej niż przed 15 laty. Obecnie – poza wyhodowaniem nowej odmiany – ważnym elementem są działania marketingowe. To one odpowiadają za sukces sprzedaży.
W ostatnich latach wyraźnie wzrasta znaczenie niektórych odmian. W grupie tej są m.in. ‘Gala’, Pink Lady®, ‘Jonagored’, ‘Honeycrisp’, ‘Scifresh’. W grupie ‘Gali’ na rynku oferowanych jest ponad 40 klonów, z czego kilkanaście nadal czeka na aprobatę. Przy czym właśnie w tej grupie odmian, podobnie jak u ‘Jonagolda’, jest najwięcej klonów zróżnicowanych. Jak informował W. Guerra, wszystko zaczęło się w latach 70. ub. wieku, gdy w Australii odkryto mutanta ‘Royal Gala’. Potem nastąpiła istna ewolucja w grupie ‘Gali’ i jej mutantów. Początkowo największym zainteresowaniem cieszyły się sporty o paskowanej skórce, potem zaczęto promować te o bardziej jednolitej, czerwonej. Dziś natomiast nastąpiła ewolucja w kierunku odmian o bardzo ciemnej skórce.
Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku odmiany ‘Fuji’. Obecnie szkółki oferują 22 mutanty, z czego 6 jest znakowanych symbolem PVR (aprobowanych w Europie). Nie ma jednak dostępnego jeszcze dobrze „wykolorowanego” sporta tej odmiany. W grupie „Goldena” początkowo były tylko odmiany o owocach o zielonej skórce, obecnie poszukuje się takich opatrzonych rumieńcem (Golden Parsi da Rosa® , Leratess Pink Gold® czy 1400 KE Goldrosio®). W grupie ‘Red Deliciousa’ jest natomiast kilka mutantów polecanych do uprawy w warunkach Południowego Tyrolu: spury ‘Sandinge’ i ‘Evasni’ oraz odmiany zbywane jako King®Roat czy RedVelox®, a niektóre nawet pod kątem konkretnych odbiorców, np. krajów afrykańskich.
W Południowym Tyrolu sadownicy zrzeszeni w dwóch organizacjach handlowych (VOG i Vi.P) produkują owoce aż ośmiu odmian klubowych na łącznym areale 1647 ha (dane za 2016 r.). Prym w tej grupie wiedzie Pink Lady® (827 ha; wyłącznie VOG), Kanzi® (400 ha), Jazz® (127 ha; w yłącznie VOG), Envy® (99 ha), Modi® (59 ha; wyłącznie VOG), Evelina® (55 ha; wyłącznie VOG), Ambrosia ® (61 ha; wyłącznie Vi.P) i Rubens® (19 ha; wyłącznie VOG).
Odmiany z „przyszłością”…
…można według W. Guerry zakwalifikować do następujących grup:
- odporne na parcha jabłoni;
- o żółtejskórce, które zastąpią ‘Golden Delicious’;
- dobrze wybarwiające się ze względu na zmiany klimatu;
- „snackowe” – z myślą o dzieciach;
- zaskakujące smakiem, teksturą, aromatem (ang. mouthcatchers);
- o czerwonym miąższu (ang. red-fleshed varieties ;hodowla prowadzona w latach 30. ub. wieku w Rosji, a dziś bardzo popularne w zachodniej i południowej Europie);
- „supersweet varieties”,czyli o owocach bardzo słodkich;
- dla alergików (dla diabetyków lub osób z nietolerancją fruktozy);
- beznasienne (ang. seedless varieties).
Odporne na parcha jabłoni
Jedną z propozycji w tej grupie jest Inored Story® (hodowca: Novadi, Francja) – jej owoce dojrzewają dwa tygodnie po „Goldenie”, nie mają tendencji do ordzawiania się, dobrze się wybarwiają nawet w sadach położonych na terenach nizinnych, ich miąższ jest jędrny, dobrze się przechowują. Wciąż nową, ale cieszącą się dużym zainteresowaniem sadowników, przede wszystkim prowadzących gospodarstwa ekologiczne, jest SQ 159 Natyra® (‘Elise’ × odmiana odporna na parcha; hodowca: PRI Wageningen, Holandia) – jej owoce dojrzewają w tym samym czasie co ‘Braeburn’, mają aromatyczny miąższ, dobrze się wybarwiają i przechowują, a także mają dobry shelf-life.
Natomiast owoce Bonity® (‘Topaz’ × ‘Cripp’s Pink’; hodowca: Czechy, Instytut Botaniki Doświadczalnej) dojrzewają w tym samym czasie co ‘Golden Delicious’. Są wyrównane, z ekkim różowym rumieńcem , nie ordzawiają się, są nieco kwaskowate, a ich zbiór jest zwykle trzyetapowy.
Owoce klonu Lb 17906 (‘Topaz’ × ‘Coop 38’; hodowca: stacja doświadczalna w Laimburgu) dojrzewają późno, ich zbiór można prowadzić między ‘Fuji’ a ‘Cripp’s Pink’. Dobrze się przechowują, miąższ jest soczysty o ciekawym smaku. Odmiana ta wymaga dalszych badań pod kątem wybarwienia i plonowania. Natomiast w przypadku nowozelandzkiej odmiany ‘Prem 34’ hodowla skierowana była na uzyskanie owoców wysokiej jakości. Jest to pierwsza z odmian odpornych na parcha o słodkich, małych owocach (w typie ‘Gali’), które są dobrze wybarwione.
„Look alikes”
Są to odmiany o nazwach brzmiących jak nazwy odmian dobrze znanych konsumentom i sadownikom, ale np. odporne na parcha lub wyglądem przypominające znane odmiany. W pierwszej grupie są Lumaga Galant®, Gemini® oraz Gaia® z genem odporności na parcha Vf, które mają nazwy podobne do ‘Gali’. To samo dotyczy odmiany Fujion® – jej nazwa brzmi podobnie jak ‘Fuji’ czy Civren® – w typie ‘Kanada Renette’. Natomiast w typie ‘Golden Deliciousa’ W. Guerra wymienił takie, jak Gradivina ® oraz Gradiyel Goldkiss®, a jeśli chodzi o Pink Lady® – nieklubowe odmiany: ‘Majesty’, Gradirose Saxy Rose® i Maribelle Lola®.
Alternatywa dla „Goldena”
Jedną z najnowszych jest odmiana ‘Shinano Gold’ (‘Golden Delicious’ × ‘Senshu’, wyhodowana w Japonii; owoce są zbywane pod marką yello®, czyt. „MPS SAD” 3/2017). Owoce mają atrakcyjny smak i praktycznie się nie ordzawiają. Ich miąższ jest słodki, soczysty i jędrny. Ponieważ jest to odmiana nowa, trudno nadal odpowiedzieć na pytania dotyczące wydajności z kwatery oraz podatności, m.in. alternariozę. Natomiast Opal® (UEB 32642; czeska odmiana odporna na parcha jabłoni) ma owoce o żółtej, gładkiej, tylko nieco ordzawiającej się skórce (problem można rozwiązać przez sadzenie na odpowiednim stanowisku), które można wykorzystać do produkcji soków i chipsów.
Dobrze wybarwiające się
W tej grupie prelegent wymienił klon MC38 Crimson Snow® (odmiana z Tasmanii). Jego owoce wyjątkowo dobrze się wybarwiają i przechowują. Dobrze wybarwiają się również jabłka mutanta ‘Gali’ – Fengapi® (‘Gala’ × ‘Pink Rose’) nawet w trudnych warunkach, w sadach położonych na terenach nizinnych. Do uprawy w cieplejszym klimacie W. Guerra polecał późno dojrzewającą odmianę ‘Cripps Red’ (‘Golden Delicious’ × ‘Lady Williams’), zbywaną pod dwiema markami: Sundowner® i Joya®.
Snack apples
Nieduże, smaczne jabłka, szczególnie polecane do spożycia przez najmłodszych konsumentów, to Rockit ® i Isaaq®. Ze względu na duże zainteresowanie nimi na rynku i popularność
wśród konsumentów obecnie kilka nowych odmian z tej grupy jest już w sferze badań.
Smak + tekstura + aromat
Większość odmian w tej grupie pochodzi od odmiany ‘Honeycrisp’, której owoce charakteryzuje atrakcyjna tektura miąższu oraz wyjątkowy smak. Przydatność niektórych
ciekawych propozycji wprowadzanych do uprawy np. w Stanach Zjednoczonych nie została jeszcze zbadana w Europie. Na tej liście są dobrze zapowiadające się SweeTango®, HoneyCrunch®, Smitten®.
O czerwonym miąższu.
Gdy przed pięcioma laty pytano Włochów, czy wiedzą, że istnieją odmiany o czerwonym miąższu, 15% nie miało o tym pojęcia, ale aż 86% było zainteresowanych takimi jabłkami. Wynik tych badań konsumenckich sprawił, że hodowcy zainteresowali się takimi odmianami i rozpoczęto prace hodowlane. Dziś na rynku jest już kilka ciekawych propozycji, m.in. RedLove®, RedMoon® oraz propozycje francuskiej firmy IFO (od International Fruit Obtention).
Bardzo słodkie
Według W. Guerry warto wprowadzać do produkcji i na rynek jabłka bardzo słodkie, w których zawartość ekstraktu będzie wynosiła 15–20 °Brix. Takie owoce są szczególnie
pożądane na rynkach eksportowych, m.in. na rynku chińskim.
Dla alergików
Ze względu na rosnącą grupę osób, także dzieci, będących alergikami poszukiwane są odmiany spełniające wysokie wymagania tej grupy konsumentów. Duże zainteresowanie jest odmianami bez alergenów. Podczas ubiegłorocznych targów Interpoma na stoiskach jednej ze szkółek pojawiły się już odmiany Gräffin Goldach® (o dwukolorowej skórce z czerwonym rumieńcem) oraz Sonnenglanz® (o żółtej skórce), których owoce nie powodują alergii u osób uczulonych na jabłka.